KUD PROĐU POPOVI, DOLAZE TOPOVI��
Bojan MUNJIN
27. prosinca, 2006.

Poznati disident Mihajlo Mihajlov nedavno je rekao da ono što je Savez komunista predstavljao pod Titom, to je u današnjem društvu Srpska pravoslavna crkva. Mi unazad puno godina preživljavamo jedan proces koji je sada na vrhuncu, a zove se klerikalizacija društva. Crkva je danas prisutna u svim porama javnog života; ovde se posvećuje oružje, protivavionska odbrana, čitavi pukovi vojske, da o preduzećima i kafanama i ne govorim. Taj proces odnosa između trona i oltara započeo je još davne '89. na Gazimestanu kada se Milošević domogao vlasti, ali iz te brazde naša se crkva do danas nije pomerila

verzija za tisak

Predavač na beogradskoj Pedagoškoj akademiji, publicist i prevodilac, Mirko Đorđević (69), dugogodišnji je analitičar srpskog društva i žestoki kritičar crkve, a deseci njegovih eseja i knjiga, kao što su "Osmjeh boginje Klio", "Znaci vremena", "Sjaj i beda utopije" i "Srpska konzervativna misao", prevedeni su na više evropskih jezika. Radovi Mirka Đorđevića kao i njegove neprestane javne polemike pokazuju da je unutarnjim etičkim integritetom moguće spasiti elementarnu ljudskost pred poplavom javnog nemorala.

- Kakav je utjecaj Pravoslavne crkve u javnom životu Srbije danas?
 
- Stvar sa našom Pravoslavnom crkvom, čiji sam ja vernik, danas stoji loše. Poznati disident Mihajlo Mihajlov nedavno je rekao da ono što je Savez komunista predstavljao pod Titom, to je u današnjem društvu Srpska pravoslavna crkva. Naša crkva je u ovom momentu pre svega prepoznatljiva kao dominantna politička snaga u permanentnoj sprezi sa strukturama moći. To je deo onoga što u istoriji crkve nazivamo savezom između trona i oltara, a u srpskom društvu je savez između pravoslavnog oltara i političkog trona tandema Koštunica-Tadić aktualan i belodan u svakodnevnom političkom životu. Da bi se taj savez razumeo, potrebno je uzeti u obzir jedan važan element, a to je ono što se u istoriji Srpske pravoslavne zove filetizam a u slobodnom prevodu to bi značilo: moje pleme, moja vera… Najprostije rečeno, filetizam je crkveni nacionalizam koji je doduše prisutan i u drugim crkvama, ali nacionalizam najgore vrste trenutno je prisutan u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Drugačije rečeno, mi unazad puno godina preživljavamo jedan proces koji je sada na vrhuncu, a zove se klerikalizacija društva.
 
- Kako se ta klerikalizacija vidi golim okom?
 
- Crkva je danas prisutna u svim porama javnog života. U hrišćanstvu se jako dobro razlikuje sfera svetog i sfera profanog, a u Srbiji se danas posvećuje ili blagosilja sve i svašta i to čine crkveni velikodostojnici. Od prostorija političkih partija čiji prvaci metanišu pred raspelom a do juče su bili gorljivi ateisti, pa do onoga što izaziva totalnu konsternaciju: ovde se posvećuje oružje, protivavionska odbrana, čitavi pukovi vojske, da o preduzećima i kafanama koji se takođe blagosiljaju ne govorim. Taj proces odnosa između trona i oltara započeo je još davne '89. na Gazimestanu kada se Slobodan Milošević domogao vlasti, ali iz te brazde naša se crkva do danas nije pomerila.
 
Srastanje s vlašću
 
- Kako to da se crkva u tranzicijskim društvima nije transformirala?
 
- Pod komunizmom crkva je bila marginalizovana, potisnuta iz javnosti i svedena na uzak prostor između porte i oltara pa smo u ono vreme očekivali da će padom jednog takvog totalitarnog sistema doći do takozvane duhovne obnove. Dogodilo se da je izostala bilo kakva duhovna obnova i crkva se pojavila na političkoj pozornici, pri čemu je posebno konzervativan postao blok istočno-pravoslavnih crkava. Ne zaboravite da dok su rimokatolici u dvadesetom veku imali jedan iskorak ka novim vremenima poznat po onoj talijanskoj reči agiornamento sa Drugim vatikanskim koncilom, u pravoslavlju takvih sabora ili koncila nije bilo. Verovali ili ne, zadnji sabor pravoslavnih crkava dogodio se pre hiljadu dvesto godina. Pravoslavna crkva uvire u matricu konzervativnih društava, tradicionalno je srasla s vlašću i vekovima se molila caru, a ne samo za cara. Zato Pravoslavna crkva nema ni jedan odgovor na savremene probleme globalnih razmera koje kao crkva može da ponudi. Na primer, Pravoslavna crkva nema ni u naznakama ono što se zove socijalna doktrina, za razliku od Katoličke crkve koja takvu doktrinu ipak ima. Generalno, ima nešto što je karakteristično na celom ovom balkanskom ili južnoslavenskom prostoru, u islamu, katolicizmu i pravoslavlju. Ove vere nisu ponudile formulu nove evangelizacije, nego su ušle u brazdu sticanja moći. Srpska pravoslavna crkva, koja je vekovima važila za vrlo siromašnu crkvu u materijalnom pogledu, danas prvi put u svojoj istoriji više nije siromašna...
 

KUD PROĐU POPOVI, DOLAZE TOPOVI
verzija za tisak