DRAGO JANČAR: “ŠALA, IRONIJA I DUBLJE ZNAČENJE”, EDICIJA SRETNE ULICE, MEANDAR, ZAGREB, 2006.

PROTIV PLITKOGA

Mala knjižica u Meandrovoj biblioteci nazvanoj po knjizi pjesama Delimira Rešickog “Sretne ulice” donosi šest odličnih eseja Drage Jančara, suvremenog slovenskog pisca – esejista, dramatičara, romanopisca, čiji je već priličan broj knjiga (oko desetak) poznat i dostupan i hrvatskom čitateljstvu. Reputaciju ovog zasigurno najinteresantnijeg slovenskog književnika danas nije potrebno posebno naglašavati – Drago Jančar bez pretjerivanja pripada krugu evropskih intelektualaca i mislilaca čiji je autoritet, ne samo kada je riječ o književnosti, neupitan.

Baš zato raduje svježi prijevod Jančarevih eseja (za što su zaslužne Neda Fanuko i Jagna Pogačnik), književnog roda u kojemu širina, utemeljenost i jasnoća njegova pogleda možda najelegantnije i najneposrednije dolaze do izraza. Ono čime se autor bavi u knjizi eseja “Šala, ironija i dublje značenje” zajedničkim bi se nazivom moglo nazvati svojevrsnom “obranom časti” - obranom časti književnosti koja ne želi biti površna, dopadljiva, konzumentska, u vremenu kada se literatura tretira kao brzo potrošna roba.
 
Može se reći da Jančar želi, makar za sebe i one koji ga sa zadovoljstvom budu čitali, izboriti pravo na vjeru u tradicijske vrijednosti, ali bi pogrešno bilo autora nazvati tradicionalistom – on itekako usvaja, ne negira i ne ignorira značenja i činjenice “modernog svijeta”, poput, recimo, interneta, ali ih u svojim smirenim, tečnim, zavodljivim rečenicama stavlja tamo gdje im je mjesto – u kaos međumrežja, zapletenog informacijskog svijeta koji nikada ne može biti ravnopravan onoj tajni i magičnosti, onim putovanjima, spoznavanjima i slutnjama, pa čak i subverzivnosti, koju može donijeti književnost. Jančar se, dakle, u ovoj knjizi najviše bavi posljednjim iz nabrojanoga u njenom naslovu – “dubljim značenjem”, upravo iz razloga jer živimo u vremenu površnosti, pa se bavljenje takvim temama može nazvati gotovo nasušnom potrebom, no autor upozorava na opasnosti koje dolaze i s druge strane, strane koja se u svijetu trivijalnog naziva stranom “dubljih značenja”.
 

“Opasno je reći da od književnosti tražimo ‘nešto više’, jer gdje je ‘nešto više’, tamo je i Coelho i masa njemu sličnih…”, kaže Jančar. Knjiga donosi i esej o nikada doživljenom susretu s fotografkinjom Inge Morath, koja je u međuvremenu umrla, o stvaralačkoj krizi zbog koje autor završava u neobičnim okolnostima jedne žandarmerije, o evropskoj estetici u književnosti koja može biti samo “estetika individualnih poetika, osvježavajućih različitosti, kulturnih prostora, iskustava, stilskih rješenja…” - jednom riječju, knjiga je to o književnosti i o ljubavi i vjeri u nju...
 
Eseji Drage Jančara mogu se prigrliti s povjerenjem – oni nisu samozadovoljno intelektualno nabacivanje erudicijom i sposobnošću mentalne kombinatorike, već su nešto što je puno teže postići – jedno utemeljenje, misaon, razumski, produhovljen pogled na svijet koji takve atribute gubi iz dana u dan.

________________________________