KINO

POSLJEDNJI FILM PEDESETIH

U intervjuu s Toddom Haynesom urednik britanskoga filmskog časopisa Sight&Sound rekao je kako mu se čini da melodramu “Daleko je nebo” mogu shvatiti i oni gledatelji koji nisu gledali filmove Douglasa Sirka. “Daleko je nebo” s Julianne Moore i Dennisom Quaidom kompaktan je i cjelovit film – ali kazati da ga se može gledati i bez poznavanja Sirka, gotovo je isto što i reći da se “Psiho” Gusa Van Santa može shvatiti i bez poznavanja Hitchcockova “Psiha”.

Remake Van Santa (još jednog uglednog gay-redatelja, baš kao što je to i Haynes) bio je doslovna, istovjetna kopija Hitchcockova “Psiha”, a Haynesovo “Daleko je nebo” precizna je restauracija filmova Douglasa Sirka, golemi, dvosatni citat Sirkovih melodrama “Imitacija života”, “Sve što nebo dopušta”, i “Zapisano na vjetru”. Haynes (redatelj koji se početkom devedesetih proslavio na Festivalu u Sundanceu filmom “Poison”) restaurira Sirkove filmove iz pedesetih do najsitnijeg detalja: od najmanjih pokreta kamere, kadriranja i montaže, do scenografije, fotografije, dramaturgije, psihologizacije likova i same teme filma. Ideja je da “Daleko je nebo” nema nikakve veze sa suvremenošću.

I zbilja, izuzev motiva homoseksualizma i motiva međurasne veze “Daleko je nebo” autentični je film pedesetih, arheološki nalaz nepoznatog filma Detlefa Sirka, te posljednjeg filma pedesetih.

Kao takav – “posljednji film pedesetih, snimljen pedeset godina nakon pedesetih” – “Daleko je nebo” je igrarija; postmoderna zafrkancija kakve su bile “Pleasantville” i “Ljubav snova”. Međutim, ima u Haynesovu filmu nešto više od igrarije i postmoderne zafrkancije.

“Daleko je nebo” dramaturški je i stilski iznimno čvrst film, glumački izvanredno odigran, i minicuozan do najmanjeg zareza. Zbog toga urednik Sight&Sounda i napominje da bi film “mogli shvatiti” i oni koji nemaju nikakvu predodžbu o Sirku i melodramama pedesetih. Jer u ovoj velikoj igrariji imamo i jedan velik film: najbolje “čitanje” Sirkovih melodrama nakon “Svi se drugi zovu Ali” Reinera Wernera Fassbindera (usput rečeno, još jednog “cijenjenog gay-filmaša”).

________________________________

SVIJET DUHOVA, Ghost World, 2001., Terry Zwigoff, Discovery (DVD/VHS)

Rebecca i Enid su pametne i frustrirane tinejdžerice, i nakon mature pred njima je čitavo ljeto; čitav život. Njihova vrsta tinejdžera izmislila je punk i informatičku revoluciju, no Rebecca i Enid (Thora Birch i Scarlett Johansson) zasada tek imaju ideju da se odsele od roditelja i iznajme stan... Enid još ima plan da svojega sredovječnog poznanika Seymoura, usamljenog kolekcionara jazza i bluesa dvadesetih (Steve Buscemi), “do kraja ljeta zatrpa s picama”...

Redatelj Terry Zwigoff i autor strip-predloška Daniel Clowes nisu pametni i frustrirani tinejdžeri – prije pametni i frustrirani tridesetogodišnjaci (Seymourov lik Zwigoff je temeljio na samom sebi), a “Svijet duhova” nije ostvarenje njihovih seksualnih fantazija s tinejdžericama “koje ih kuže”, nego gorko-slatka, lagano tragična ljubavna priča, onakva kakva je u literaturi i na filmu već znala proslaviti “pametne i frustrirane sredovječne ljude”.

NIKITA, La Femme Nikita, 1990., Luc Besson, Blitz (DVD/VHS)

Najbolji film najlošijeg razdoblja francuske kinematografije, “Nikita” je najbolje od zloglasnog neobaroka (Beneix, Carax, Besson) koji je začeo početkom osamdesetih s “Divom”, a zamro početkom devedesetih s “Nikitom”. Thriller s Anne Parillaud dobio je i svoju hollywoodsku verziju (s Brigdet Fondom), i svoju televizijsku seriju – što je priču o osuđenici na doživotnu robiju koju “resocijalizira” tajna služba učinilo jednom od najeksploatiranijih ideja devedesetih.

I “Nikita” nosi neobarokni križ. U temelju poetike i stila filma je lagana kičerica po kojoj, između ostalog, bešćutnoj i poluludoj sociopatkinji samo treba dati tortu za rođendan da bi postala simpatična i preslatka djevojka. Ali veliki je to akcić – kojeg je čak i Tarantino koristio kao rezervoar ideja (ulogu “čistača” Jeana Renooa u “Pulp Fiction” ponovio je Harvey Keitel, kao legendarni mr. Wolf).